Gwintowniki są niezbędne w procesie tworzenia gwintu w otworach – zarówno przelotowych jak i pozostałych. Szczególnie istotne w przypadku automatycznej pracy są gwintowniki maszynowe. Czym różnią się od odpowiedników ręcznych i jakie są ich rodzaje?
Różnica między gwintownikami ręcznymi a maszynowymi to kwestia ich zastosowania. Pierwsze są proste, bardziej ekonomiczne, wykorzystywane w przypadku realizacji indywidualnych, nie ujmowanych w formacie seryjnym. Gwintowniki maszynowe mają inną specyfikę. Charakteryzują je m.in.:
- możliwość wykorzystywania w pracy długofalowej – działaniach seryjnych
- ponadprzeciętna wytrzymałość w stosunku do gwintowników ręcznych
- materiał wykonania – HSS, stal proszkowa, HSSE, VHM.
W efekcie można uznać, że gwintowniki maszynowe to produkty tworzone z myślą o pracy seryjnej, zaawansowanej technicznie i przeznaczone do zadań, które wymagają szczególnej wytrzymałości wykorzystywanego materiału.
Rodzaje i typy gwintowników maszynowych
Podział gwintowników maszynowych odbywa się poprzez kluczowe kryterium jakim jest tzw. typ rowka wiórowego. W ten sposób wydzielić można trzy rodzaje gwintowników maszynowych:
- rowek prosty
- rowek prosty ze skośną powierzchnią natarcia
- rowek śrubowy – lewy lub prawy.
W ten sposób gwintowniki maszynowe można rozdzielić pod kątem możliwości wykorzystania. Każda z tych opcji opracowana została pod kątem diametralnie innych założeń technicznych.
Gwintowniki z rowkiem prostym wykorzystywane są w przypadku krótkich lub średniej długości wiórów; stosowane są w przypadku otworów przelotowych (nakrój A i D) oraz nieprzelotowych (C i E). Produkty, które mają rowek prosty wraz z ukośną powierzchnią natarcia, określane jako nakrój B, powinny być stosowane do ślepych otworów i przy wykorzystaniu wiórów o średniej i dłuższej długości.
Inną opcją są gwintowniki maszynowe z rowkami śrubowymi. One są podstawowym rozwiązaniem w przypadku otworów nieprzelotowych, podczas których wykonania w trakcie obróbki skrawaniem dochodzi do wytworzenie dłuższych lub średnich wiórów. Warianty prawe (C i E) używane są w przypadku nachylenia linii śrubowej na poziomie 15, 40 oraz 45 stopni. Alternatywa, gwintowniki śrubowe lewe D i C używane są do otworów przelotowych i nieprzelotowych w zależności od położenia gwintu.
Inny podział gwintowników maszynowych
Spotkać można się również z innym podziałem rodzajów gwintowników – na warianty:
- z chwytem przelotowym i używane do gwintów przelotowych
- z chwytem nieprzelotowym – o wzmocnieniu i dostosowane do otworów nieprzelotowych.
Te pierwsze są zdecydowanie bardziej popularne, ponieważ możliwości ich wykorzystania są znacznie szersze. Specyfika działania pozwala na ich używanie wobec otworów przelotowych oraz pozostałych. Za tą uniwersalnością idzie jednak mniejsza wytrzymałość. Porównując gwintowniki maszynowe z chwytem przelotowym do drugiego typu – wzmocnionych, z chwytem nieprzelotowym zauważalna jest zdecydowanie mniejsza wytrzymałość materiałowa. Ogranicza to więc możliwości wykorzystania w przypadku bardziej zaawansowanych zadań technicznych.
Podział gwintowników maszynowych według nakroju
Ważnym kryterium podziału produktów jest długość ich nakrojów. Jak wyglądają oznaczenia gwintowników maszynowych patrząc na nie pod tym kątem? Tu budowa gwintownika wyrażana literą przekłada się na długość nakroju, jego kąt oraz możliwość wykorzystania. Obowiązuje pięć typów gwintowników:
A
- Długość nakroju (ilość zwojów gwintu): 6-8P
- Kąt nakroju: 5 st.
- Wykorzystanie: niewielkie otwory przelotowe.
B
- Długość nakroju (ilość zwojów gwintu): 3,5-5,5P
- Kąt nakroju: 8 st.
- Wykorzystanie: standardowe otwory przelotowe w produktach generujących średnie wióry.
C
- Długość nakroju (ilość zwojów gwintu): 2-3P
- Kąt nakroju: 15 st.
- Wykorzystanie: otwory przelotowe o krótkich wiórach oraz nieprzelotowe.
D
- Długość nakroju (ilość zwojów gwintu): 3,5-5P
- Kąt nakroju: 8 st.
- Wykorzystanie: otwory przelotowe; otwory nieprzelotowe z długą przestrzenią gwintu
E
- Długość nakroju (ilość zwojów gwintu): 1-2P
- Kąt nakroju: 23 st.
- Wykorzystanie: otwory nieprzelotowe o krótkim wybiegu gwintu.
Na co zwrócić uwagę dobierając gwintowniki maszynowe?
Kluczową kwestią jest wytrzymałość materiału. W sytuacji, gdy wymaga on szczególnej uwagi – np. ze względu na specyfikę materiałową – warto dobrać do niego gwintownik z dłuższym nakrojem. Tego typu rozwiązania zmniejszają obciążenie działające na krawędzie.
Warto również pamiętać, że dłuższe nakroje wiążą się z podwyższeniem momentu obrotowego podczas pracy.
Należy pamiętać również o tym, że otwory realizowane pod kątem gwintowania powinny zostać obrobione na wymiar – tak, aby gwintownik maszynowy nie prowadził do skrawania na swojej wewnętrznej średnicy. Przygotowanie zbyt małego otworu może doprowadzić do niepożądanego skrócenia narzędzia. Niezależnie więc od tego, czy praca odbywa się w oparciu o gwintowniki maszynowe czy ręczne, precyzja i dokładność są kluczowe dla osiągnięcia odpowiednich efektów i osiągnięcia idealnego profilu czy trwałości materiału.
Autor: Robert Rybarski
