Zagrożenia przy obróbce metali sprawiają, że BHP i ogólne zasady bezpieczeństwa nabierają szczególnego znaczenia. Na co zwrócić w tym kontekście uwagę i jakie są przepisy bhp obowiązujące przy obsłudze tokarki i frezarki? Zasady bezpieczeństwa podczas obróbki metali reguluje oczywiście prawo, ale i – o czym nie wolno zapomnieć – zdrowy rozsądek oraz doświadczenie operatora.
Obróbka skrawaniem metali to podstawowa technika stosowana podczas produkcji części maszyn i urządzeń, a także przedmiotów codziennego użytku. Polega na nadaniu danym produktom określonego kształtu oraz wymiaru. Wpływa również na same właściwości przedmiotu – dotyczy to warstwy wierzchniej, która podlega usunięciu podczas obróbki za pomocą narzędzia skrawającego. W ten sposób podczas obróbki metali wykorzystywane są narzędzia takie jak:
- tokarki
- wiertarki
- frezarki
- wytaczaki
- strugarki
- przeciągarki
- przecinarki
- szlifierki.
Ze względu na ich specyfikę – zastosowanie ostrych narzędzi, wielonożowość tokarek, automatyzację działania – zasady BHP przy obróbce ręcznej muszą być bezwzględnie przestrzegane przez operatora, jak i inne osoby np. wspomagające proces obróbki metali w zakładzie.
Czytaj także: Jak wycenić obróbkę skrawaniem
Bezpieczeństwo a praca nad obróbką materiałów metalowych
Zasady BHP przy obróbce metali – co oczywiste – wskazują, że pracę przy obrabiarce powinien wykonywać wyłącznie pracownik, który ma ku temu odpowiednie umiejętności poparte edukacją czy kursami. Równie naturalną kwestią jest pełna sprawność urządzenia pod kątem technicznym. Jeśli zagłębić się w kwestię bezpieczeństwa bardziej, należy zwrócić uwagę m.in. na:
- działanie blokad i osłon stałych lub ruchomych; dodatkowo osłona powinna blokować funkcjonowanie obrabiarki w momencie otwarcia
- wyposażenie obrabiarki tak, by jej ochrona osłaniała przestrzeń roboczą przed odpryskami
- zgodność z dokumentacją wszystkich urządzeń sterujących oraz zabezpieczeń.
Należy zwrócić uwagę również na inne kwestie. To np. prawidłowe oznakowanie wszystkich elementów obrabiarki, które podczas pracy zmieniają swoje położenie. Powinny zostać oznakowane tak, by pozostać widoczne nawet w przypadku ograniczonej przestrzeni. Przepisy bhp obowiązujące przy obsłudze tokarki i frezarki zwracają również uwagę na samą kwestię doświetlenia miejsca pracy. Natężenie ma zapewnić pełną widoczność umożliwiającą bezpieczne wykonywanie zadań.
Zasady BHP przy obróbce metali dla operatora obrabiarki
Zasady BHP przy obróbce metali precyzują m.in., że:
- do pracy należy dobierać wyłącznie ostrze narzędzia właściwe dla konkretnego zadania
- obrabiany produkt powinien zostać stabilnie zamocowany w narzędziu
- pomiarowanie zmian należy wykonywać wyłącznie po pełnym zatrzymaniu obrabiarki
- konserwacja i czyszczenie obrabiarki do metali odbywać się musi po odłączeniu od prądu.
Przepisy BHP regulują także kwestię ubioru pracownika odpowiedzialnego za obróbkę metalu. Odzież robocza powinna ściśle przylegać do ciała – dotyczy to szczególnie rękawów w okolicach nadgarstków. Powinny one opinać ręce tak, by ograniczyć ryzyko dostania się w elementy działającej obrabiarki. Dodatkowo przepisy BHP wskazują, że osoba obsługująca obrabianie przedmiotów metalowych powinna mieć nakrytą głowę oraz właściwe obuwie robocze.
Zasady bezpieczeństwa pracy przy obróbce metalu regulują sam proces. Wskazują podstawowe trzy etapy, którymi są:
- zapoznanie się z dokumentacją urządzenia oraz instrukcją obrabiarki i tabliczką znamionową
- zaplanowanie kolejnych prac w zakresie obróbki metali
- przygotowanie wszystkich urządzeń pomocniczych pod kątem składowania części i odpadów.
Dopiero po wdrożeniu tych etapów należy przygotować materiał metalowy do obróbki. Zasady BHP przy obróbce ręcznej wskazują, że musi być ustawiony tak, by zapewnić maksymalne bezpieczeństwo i łatwość pobierania. Przepisy wskazują także, że należy próbnie uruchomić obrabiarkę i przed pełnym uruchomieniem cyklu działania, sprawdzić prawidłowość jej działania. Dopiero po tej weryfikacji czas na obróbkę metali z pełnym zadbaniem o przestrzeganie zasad BHP.
Wyposażenie obrabiarki pod kątem przepisów
Odrębną kwestią jest właściwe wyposażenie maszyny do obrabiania w rozwiązania, które stanowią zabezpieczenie dla pracownika. Oprócz wspomnianych osłon uniemożliwiających otwarcie podczas pracy – stałe i oznakowane barwami – obrabiarka powinna mieć:
- łatwo dostępne wyłączniki mechanizmu; operowanie nimi musi odbywać się z miejsca roboczego
- sygnalizatory: dźwiękowe, barwne i świetlne ulokowane tak, aby były widoczne i słyszalne dla pracowników
- urządzenia do uruchomienia i wyłączenia obrabiarki skonfigurowane tak, by wykluczyć ich przypadkową aktywność
- wyłączniki awaryjne utrzymane w kolorystyce czerwonej
- uchwyty stabilizujące obrabiany przedmiot i wykluczające możliwość jego wyrwania lub zmiany położenia
- ewentualne hamulce zapewniające szybkie zatrzymanie działania sprzętu.
Należy jednak pamiętać, że zasady bezpieczeństwa przy obróbce metali powinny połączyć zarówno same przepisy jak i dobre praktyki operatora. Na jakość pracy i właściwe użytkowanie maszyny wpływ mają nie tylko systemy zabezpieczające czy trzymanie się ściśle zasad i regulaminu, ale również odpowiednie kwalifikacje zawodowe zespołu oraz czystość pomieszczenia, w którym toczy się praca obróbcza. Te kwestie pozostają równie istotne jak podstawowe przepisy BHP dotyczące prawidłowego obrabiania metali.
Autor: Edward Rybarski
